بیمه تامین اجتماعی و نکات کلیدی آن

همه شرکت ها در ابتدای کار با موارد متعددی درگیر هستند و از خیلی نکات اطلاعی ندارند که باعث میشه پس از گذشت مدتی، این موارد باعث ایجاد مشکلاتی بشه که رفع کردنشون هم هزینه هم وقت رو هدر بده.

در این مقاله سعی شده نکات اصلی و کلیدی که باید در مورد بیمه تامین اجتماعی رعایت بشه به طور کامل توضیح داده شود.

نکته مهم : حتما برای آگاهی از آخرین تغییرات قوانین و تخفیف های احتمالی با مشاور بیمه که در شعبه مستقر هست صحبت کنید.

فهرست مطالب :
– تشکیل پرونده
– چگونگی تنظیم لیست بیمه تامین اجتماعی
– مواد مهم قانون بیمه تامین اجتماعی
– حق بیمه قراردادها (قراردادهای غیرعمرانی)

مرحله تشکیل پرونده

پس از ثبت شرکت، نیاز است که در یکی از شعب بیمه تامین اجتماعی، تشکیل پرونده بدهید که با عنوان تشکیل پرونده برای کارفرمایان کارگاه های تازه تاسیس (شخصیت حقوقی یا حقیقی) شناخته می شود.

مدارک لازم برای اشخاص حقوقی :

تکمیل برگ تشکیل پرونده
– نامه اعلام تأسیس شرکت
– روزنامه رسمی کشور که آگهی تأسیس در آن درج شده باشد
– اساسنامه شرکت
– تصویر سند مالکیت یا اجاره محل شرکت (ترجیحا به نام شرکت باشد)
– پروانه تأسیس یا بهره برداری
– تاییدیه کد پستی محل شرکت
– تصویب نامه قانونی درخصوص تشکیل مؤسسه
– سایر مدارک مرتبط با شروع فعالیت و تأسیس شرکت درصورت ضرورت (مانند اظهارنامه ثبت و موافقت اصولی)

ضمناً هرگونه تغییرات منوط به ثبت آن در اداره ثبت شرکتها و مالکیت صنعتی و درج آن در روزنامه رسمی و ارائه آن می باشد.
کارگاه های تازه تأسیس، پس از انجام مراحل ثبت شرکت، موظف هستند نماینده خود را برای بیمه کردن کارکنان شاغل در آن شرکت به نزدیکترین شعبه سازمان بیمه تأمین اجتماعی (با توجه به محدوده عملکرد دفتر مرکزی شرکت) اعزام و مدارک فوق الذکر را جهت تشکیل پرونده و دریافت کد کارگاه به شعبه تحویل دهند.
شعبه بیمه تأمین اجتماعی پس از دریافت مدارک شرکت و انجام مراحل اداری، از محل مربوطه بازرسی به عمل خواهد آورد و در صورت احراز فعال بودن کارگاه، اقدام به صدور کد کارگاهی و اعلام آن به واحد درآمد شعبه ذیربط خواهد نمود و پس از تأیید بازرسی مبنی بر فعال بودن کارگاه، کارفرما مکلف است هر ماه لیست و حق بیمه کارگران شاغل خود را بر اساس آخرین حقوق و مزایای مشمول کسر حق بیمه پرداختی به آنان، تنظیم و به شعبه ارسال و پرداخت نماید. کارفرما مکلف است به هنگام ارسال اولین لیست کارکنان، اصل و تصویر شناسنامه تمام کارگران شاغل در کارگاه خود را به واحد نام نویسی شعبه تحویل و پس از دریافت شماره بیمه، طی لیست های ماهانه آتی به هر بیمه شده یک شماره بیمه اختصاص دهد.

نکته: کارفرما می تواند در صورت تمایل به ارسال لیست غیر حضوری، با تکمیل فرم مربوطه و دریافت کد کاربری و رمز اختصاصی، نسبت به ارسال لیست کارگران شاغل در کارگاه از طریق شبکه اینترنت و پرداخت الکترونیکی حق بیمه اقدام نماید که در حال حاضر در کلیه شعب تأمین اجتماعی عملیاتی می باشد.

چگونگی تنظیم لیست و پرداخت حق بیمه توسط کارفرمایان و دستمزدهای مقطوع

کارفرمایان محترم بنا به تکلیف قانونی خود موظفند که در تهیه لیستهای ارسالی دقت لازم را معمول دارند و بدیهی است مسئولیت تکمیل و پیامدهای آن با کافرما می باشد. در سطرهای لیست های مربوطه می بایست مشخصات هریک از بیمه شدگان به تفکیک درج شود و جهت تکمیل هردستون باید اطلاعات به صورت کامل و صحیح مطابق آنچه در شناسنامه بیمه شده یا کارگر درج گردیده و دستمزد و مزایای قانونی دریافتی ثبت شود.
اولین ستون نام و نام خانوادگی کارگر باید ثبت شود که در این حالت لازم است به صورت خوانا و چنانچه نام فامیل دارای پسوند یا پیشوند می باشد حتماً درج شود ستون های بعدی شامل مشخصات هویتی کارگر می باشد مثل شماره شناسنامه، کد ملی، نام پدر، عنوان شغلی و غیره …
در این قسمت نیز بخشی یا ستونی به نام شماره بیمه شده می باشد که بسیار مهم است . کارفرمایان محترم می دانند که در حال حاضر کلیه شعب تامین اجتماعی به صورت مکانیزه اداره می گردد و در واقع هویت اصلی هر بیمه شده با شماره بیمه شده تعیین می گردد و کلیه سوابق پرداخت حق بیمه با این شماره شناسایی می شود بنابراین درج صحیح و دقیق و کامل این شماره بسیار مهم است و نقص آن می تواند در سوابق بیمه شده آثار منفی داشته باشد.
ستون های بعدی شامل روزهای کارکرد و ستون دیگر که آن هم بسیار مهم می باشد شامل ستون های آغاز به کار بیمه شده و ستون ترک کار است. این دو ستون از آن جهت حائز اهمیت است که کارفرما باید یکبار در هنگامی که کارگر در کارگاه او مشغول به کار گردید ثبت نماید که نشان دهنده تاریخ آغاز به کار کارگر است.
ستون ترک کار نیز مربوط به زمانی می شود که کارگر کارگاه را ترک یا اخراج می گردد که در این حالت کارفرما تاریخ آن را در لیست ثبت می نماید و از آن روز به بعد حق بیمه ای بابت کارگر مربوطه پرداخت نخواهد نمود و این اطلاعات توسط شعب تامین اجتماعی در سیستم وارد عمل خواهد شد.
ستون های بعدی مربوط به دستمزد روزانه و ماهیانه می باشد در این قسمت نیز باید توجه داشته باشند که در ماه های ۳۱ روزه حقوق نیروی انسانی بر مبنای ۳۱ روز محاسبه و پرداخت می شود و حق بیمه نیز بر همین اساس کسر خواهد شد و در ماه های ۳۰ روز بر مبنای سی روز و در اسفند هر سال ۲۹ روز و اگر سال کبیسه باشد ۳۰ روز پرداخت می گردد. ستون بعدی حقوق و مزایا مشمول کسر حق بیمه می باشد که معمولاً کارفرمایان محترم جمع حقوق و مزایای مشمول را که از آن حق بیمه به نسبت ۷ درصد سهم بیمه شده، ۲۰ % حق بیمه سهم کارفرما و ۳% بیمه بیکاری سهم کارفرما باید محاسبه گردد درج می نمایند.
کارفرمایان عزیز باید توجه داشته باشند ستونی برای جمع حقوق و مزایای مشمول و غیرمشمول نیز در لیست د ر نظر گرفته شده که در واقع مربوط به مجموع دریافتی کارگر یا کارمند می باشد. پس از اینکه لیست بدین صورت تکمیل گردید و حق بیمه آن مشخص شد کارفرما یا نماینده او باید به باجه دریافت شعبه ای که در محدوده آن فعالیت می نماید مراجعه و با تسلیم لیست به باجه دریافت و یا کارگزاری فیش پرداخت حق بیمه را دریافت نماید که فیش مربوطه را به بانک تعیین شده تسلیم و با پرداخت حق بیمه رسید اخذ خواهند نمود.
نکته قابل توجه این است که بعضاً دیده شده که نمایندگان کارفرما در مواردی متاسفانه لیست را به شعبه تسلیم و فیش دریافت لیکن از پرداخت حق بیمه خودداری می نمایند که کارفرما نیز از این امر مطلع نمی باشد و فقط فیش و رسید لیست را به کارفرما می دهند که در این گونه موارد برای اطمینان خاطر کارفرمایان عزیز می بایستی حتماً فیش را کنترل نمایند که پرفراژ بانک و مهر آن در پشت فیش درج شده باشد.
با عنایت به اینکه ارسال لیست و پرداخت حق بیمه برای کارفرمایان محترم و سازمان بسیار مهم و از سویی وقت زیادی از کارفرمایان گرامی را این مهم به خود اختصاص داده ،سازمان جهت افزایش رضایتمندی این عزیزان، دریافت لیست را از طریق غیر حضوری (اینترنت) عملیاتی نموده و از سویی پرداخت حق بیمه نیز از طریق بستر اینترنت در بسیاری از بانکهای کشور امکانپذیر می باشد.

مواد مهم قانون بیمه تامین اجتماعی :

ماده ۲۸ قانون بیمه تامین اجتماعی

نرخ پرداخت حق بیمه ۳۰ % می باشد که ۷% سهم بیمه شده، ۲۰ % سهم کارفرما و ۳% نیز بعهده دولت می باشد. ضمناً با توجه به قانون بیمه بیکاری کارفرمایان کارگاه های مشمول قانون کار می بایست ۳% مازاد بر مبالغ فوق الذکر به عنوان حق بیمه بیکاری پرداخت نمایند.

ماده ۳۹ قانون بیمه تامین اجتماعی

کارفرما می بایست لیست فرد و حقوق ماهانه کارگران شاغل در کارگاه را تنظیم و به شعبه سازمان مستقر در محل کارگاه تحویل نماید لذا کارفرمایان مکلفند اسامی کلیه افرادی که در محل کارگاه اشتغال دارند اعم از اینکه پاره وقت یا تمام وقت باشد، را در لیست حق بیمه درج نماید در صورتیکه کارگر شاغل در کارگاه به واسطه بیماری یا حادثه در استراحت پزشکی باشد، کارفرما می بایستی علاوه بر درج نام کارگر در لیست شاغلین در کارگاه مقابل نام وی ایام بیماری را با ذکر تاریخ درج نماید. همچنین در صورتیکه کارفرما دارای کارگاه متعدد باشد می بایستی صورت مزد بیمه شدگان مربوط به هر کارگاه را جداگانه تنظیم و به واحد مربوط ارسال دارد. سازمان تأمین اجتماعی بر مبنای لیست ارسالی کارفرما میزان حق بیمه را تعیین و وصول خواهد نمود مگر اینکه خلاف واقع بودن لیست احراز گردد و در این حالت ملاک عمل سازمان، گزارش بازرسین سازمان خواهد بود. کلیه وجوه و مزایای نقدی و غیرنقدی که کارفرما به طور مستمر به کارگر پرداخت می نماید مزد یا حقوق بوده و ملاک محاسبه و کسر حق بیمه می باشد. کارفرمایان مکلفند پس از تنظیم لیست حقوق و مزد، لیست کارگاه خود را هر ماه تا آخرین روز ماه بعد به شعب مربوطه ارسال نمایند درخصوص کارفرمایان کارگاه هایی که مشمول لایحه قانون بخشودگی قسمتی از حق بیمه بیمه شدگان و کارفرمایان کارگاه های کوچک صنفی (قانون معافیت از پرداخت سهم بیمه کارفرمایانی که حداکثر ۵ نفر کارگر دارند) می باشند مهلت تنظیم و ارسال لیست مزد و حقوق هر ماه تا پایان آخرین روز ۲ ماه بعد می باشد.

ماده ۴۰ قانون بیمه تامین اجتماعی

به استناد ماده ۴۰ ق.ت.ا در مواردی که کارفرما از ارسال لیست خودداری نماید سازمان با توجه به گزارش بازرسین خود حق بیمه کارگران شاغل در کارگاه را رأساً تعیین و از کارفرما وصول می نماید. همچنین سازمان می تواند وفق ماده ۳۹ ق.ت.ا از تاریخ دریافت لیست مزد و حقوق حداکثر ظرف شش ماه، اسناد و مدارک کارفرما را مورد بررسی قرار داده و درصورت مشاهده نقص یا اختلاف در لیست به لحاظ تعداد بیمه شده، میزان مزد و حقوق، نوع شغل، نسبت به وصول مابه التفاوت حق بیمه و جرائم متعلقه اقدام نماید.

ماده ۴۷ قانون بیمه تامین اجتماعی

به استناد ماده ۴۷ قانون تامین اجتماعی کارفرمایان مکلفند صورت مزد و حقوق و مزایای بیمه شدگان همچنین دفاتر و مدارک لازم را در موقع مراجعه بازرس سازمان در اختیار او بگذارند و بازرسان سازمان حق دارند کارگاه های مشمول قانون را مورد بازرسی قرار دهند. لذا ضمانت اجرای این امر در ماده ۱۰۲ قانون تامین اجتماعی معین شده است و چنانچه کارفرما یا نماینده او از اقدامات بازرس سازمان جلوگیری نماید یا از ارائه دفاتر و مدارک مربوط و تسلیم مدارک و یا عکس آنها به بازرس خودداری نماید به جزای نقدی محکوم خواهد شد.
لذا به موجب ماده ۴۷ ق.ت.ا نتیجه بازرسی حداکثر ظرف یک ماه از طرف سازمان به کارفرما اعلام خواهد شد. در ماده ۹۲ قانون نظام صنفی مصوب ۱۳۸۲ مقرر شده است «سازمان تأمین اجتماعی فقط در صورت شکایت هر یک از کارکنان واحدهای صنفی مبنی بر عدم پرداخت حق بیمه در مدت همکاری توسط افراد صنفی می تواند به نظر بازرس یا مندرجات دفاتر قانونی فرد صنفی، استناد و حق بیمه را دریافت نماید »
در واقع مستند به این ماده سازمان از انجام بازرسی از واحدهای صنفی منع نشده و صرفاً استناد به نظر بازرسی منوط به شکایت کارکنان واحدهای صنفی شده است. بنابراین انجام بازرسی صرفا منوط به شکایت کارکنان کارگاه نمی باشد و سازمان مکلف به انجام آن براساس مقررات قانون تأمین اجتماعی است زیرا انجام عملیات بازرسی به منظور حفظ حقوق بیمه شدگان می باشد.

حق بیمه قراردادها (قراردادهای غیرعمرانی)

الف) مشمولین
کلیه قراردادهای فاقد شرایط اشاره شده در بخش طرح های عمرانی، قراردادهای غیرعمرانی تلقی شده و حق بیمه این قبیل قراردادها برابر مقررات و مصوبات شورای عالی تامین اجتماعی به شرح آتی محاسبه و وصول می گردد.

قراردادهای عمرانی :  به قراردادهایی اطلاق می شود که دارای دو شرط توآم زیر باشند:
۱- قرارداد بر اساس فهرست بهای سازمان مدیریت و برنامه ریزی کشور منعقد شده باشد.
۲- تمام یا قسمتی از بودجه قرارداد از محل اعتبارات عمرانی دولت تامین گردیده باشد و در واقع از محل تملک دارائیهای سرمایه ای دولت تامین اعتبار شود و دارای ردیف بودجه باشد.

ب) نحوه و چگونگی احتساب حق بیمه
نحوه احتساب قراردادهای غیرعمرانی (منعقد شده بعد از ۱۳۷۰/۰۱/۲۴)  با توجه به مصوبات شورای عالی تامین اجتماعی به شرح زیر می باشد.

به موجب مصوبات شورای عالی تامین اجتماعی، ضرایب واحدی همانند طرح های عمرانی برای محاسبه قراردادهای غیرعمرانی در نظر گرفته شده است که این امر
تسهیلات زیادی را در جهت وصول حق بیمه و صدور مفاصا حساب پیمانکاران فراهم آورده است. به استناد مصوبه مورخ ۱۳۷۰/۰۱/۲۴ حق بیمه قراردادهای پیمانکاری و مهندسین مشاور از تاریخ مذکور به بعد با توجه به تعهد طرفین و نحوه اجرای کار به ترتیب زیر محاسبه می گردد.

۱- حق بیمه قراردادهایی که در اجرای آنها تهیه مصالح مصرفی کلاً به عهده و هزینه پیمانکار می باشد و یا موضوع قرارداد ارایه خدمات بوده و نوع کار ایجاب نماید که کلاً به صورت مکانیکی انجام گیرد به میزان هفت درصد ناخالص کل کارکرد باشد.

حق بیمه = کل ناخالص کارکرد * ۷%

بیمه بیکاری = اصل حق بیمه * ۱/۹ (یک نهم)

۲- حق بیمه کلیه قراردادهای دستمزدی و خدماتی غیرمکانیکی به میزان پانزده درصد ناخالص کل کارکرد می باشد.

حق بیمه = کل ناخالص کارکرد * ۱۵%

بیمه بیکاری = اصل حق بیمه * ۱/۹ (یک نهم)

۳- در مواردی که تهیه قسمتی از مصالح به عهده و هزینه پیمانکار و قسمتی به عهده و هزینه واگذارنده کار می باشد، ارزش مصالح واگذاری به پیمانکار به ناخالص کل کار افروده می شود و سپس حق بیمه طبق بند ۱ محاسبه می گردد.

۴- قیمت تجهیزات وارده از خارج از کشور که پیمانکاران از طریق گشایش اعتبار اسنادی خریداری می نماید مشمول کسر حق بیمه نمی باشد، همچنین قیمت مصالح انحصاری، اختصاصی، آسانسور و تاسیسات، ماشین آلات، آهن آلات در قراردادهای سوله سازی که تهیه آن در اختیار واگذارندگان کار است، پارچه در قرارداهای دوخت و دوز و آسفالت در قراردادهای جاده سازی و آسفالت کاری، موکت و کف پوش و کابینت در صورتی که توسط کارفرما تهیه و به صورت رایگان به پیمانکار تحویل شود به عنوان مصالح واگذاری تلقی نشده و قیمت آنها به کل کارکرد اضافه نمی گردد.

۵- در مواردی که موضوع قرارداد ارایه خدمات بوده و نوع کار ایجاب نماید قسمتی از کار به صورت مکانیکی (با وسایل و ماشین آلات مکانیکی متعلق به پیمانکار) و قسمتی به صورت دستی انجام گیرد در این حالت حق بیمه بخش (درصد) مکانیکی به ماخذ هفت درصد و حق بیمه بخش (درصد) دستی بماخذ پانزده درصد محاسبه می گردد.

تذکر: چنانچه وسائل و ابزار مکانیکی توسط واگذارنده کار تهیه و بدون دریافت کرایه در اختیار پیمانکار قرار گیرد . در این حالت نیز با توجه به دستمزدی بودن کار حق بیمه آن کلاً طبق ماده اول مصوبه مورخ ۱۳۷۰/۰۱/۲۴ و به ماخذ پانزده درصد محاسبه خواهد شد.

۶- در مواردی که پیمانکار اصلی بخشی از عملیات پروژه را با انعقاد قرارداد به پیمانکاران فرعی واگذار نماید حق بیمه پیمانکاران فرعی نیز با توجه به تعهدات طرفین مندرج در پیمان طبق ضوابط محاسبه و وصول و به هنگام احتساب حق بیمه پیمانکار اصلی معادل کارکرد پیمانکار فرعی از کارکرد پیمانکار اصلی کسر می گردد.